KENTSEL DÖNÜŞÜM SERİSİ: Kentsel Dönüşüm Nedir? Temel Kavramlar ve Kentsel Dönüşüm Hukuku

Kentsel dönüşüm, şehirlerin doğal afetler, çarpık kentleşme, altyapı eksiklikleri ve plansız yapılaşma gibi sorunlarının çözümü için gerçekleştirilen kapsamlı bir dönüşüm sürecidir. Günümüzde özellikle büyükşehirlerde yaşanan konut güvenliği ve altyapı yetersizlikleri, kentsel dönüşümün önemini artırmaktadır. Ancak bu süreç yalnızca fiziksel bir yenilenme değil, aynı zamanda sosyal ve ekonomik etkileri de olan çok boyutlu bir değişimdir.

Bu yazıda, kentsel dönüşümün tanımı, kentsel dönüşüm hukuku ve temel kavramları ele alınacak, ilgili mevzuat çerçevesinde genel bir değerlendirme yapılacaktır. İyi okumalar...

Kentsel Dönüşümün Tanımı ve Amacı

Kentsel dönüşüm, mevcut yapı stokunun daha güvenli, sağlıklı ve modern hale getirilmesi amacıyla yürütülen bir süreçtir. Bu süreç, eskiyen ve risk oluşturan yapıların yıkılması, yenilenmesi veya güçlendirilmesini kapsar. Kentsel dönüşümün temel amaçları şunlardır:

• Deprem ve doğal afet risklerini azaltmak: Türkiye’de özellikle 1999 Marmara Depremi sonrasında yapı güvenliği konusu ön plana çıkmış, deprem riski taşıyan bölgelerde kentsel dönüşüm projeleri hayata geçirilmiştir.
  

• Kaçak yapılaşmayı ve çarpık kentleşmeyi önlemek: Plansız ve düzensiz büyüyen şehirlerde altyapı eksiklikleri, ulaşım sorunları ve sosyal donatı yetersizlikleri ortaya çıkmaktadır. Kentsel dönüşüm, bu sorunların giderilmesine yardımcı olur.
  

• Şehir estetiğini ve yaşam kalitesini artırmak: Yenilenen konut ve ticari alanlar, yeşil alanların artırılması ve modern şehircilik anlayışıyla daha yaşanabilir kentler oluşturulmasını sağlar.
  

• Ekonomik gelişimi desteklemek: Yeni inşaat projeleri ve altyapı yatırımları, bölgesel ekonomik büyümeye katkı sağlayabilir.
  

Bu amaçlar doğrultusunda, Türkiye’de kentsel dönüşüm uygulamaları hukuki bir çerçeveye oturtulmuştur.

Kentsel Dönüşüm Hukuku ve Yasal Çerçevesi

Türkiye’de kentsel dönüşüm hukukunu yöneten temel yasa, 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun’dur. Bu kanun, riskli yapıların tespiti, yıkım süreçleri ve maliklerin hakları gibi konuları düzenler.

6306 Sayılı Kanun ve İçeriği

6306 sayılı Kanun, 2012 yılında yürürlüğe girmiş olup, afet riski taşıyan yapı ve alanların dönüşümünü sağlamak amacıyla çıkarılmıştır (Kaynak). Kanunun öne çıkan bazı hükümleri şunlardır:

• Riskli yapıların tespiti: Binaların riskli olup olmadığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından lisans verilen kuruluşlar tarafından belirlenir.
  

• Hak sahiplerinin süreçteki rolü: Maliklerin en az üçte iki çoğunluk ile karar alarak dönüşüm sürecini başlatmaları gerekir.
  

• Kentsel dönüşüm finansmanı: Devlet, hak sahiplerine kira yardımı ve kredi desteği gibi teşvikler sağlayabilir.
  

• Kamulaştırma yetkisi: Malikler arasında anlaşmazlık çıkarsa, üçte iki çoğunluk sağlayamayan maliklerin hisseleri, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından kamulaştırılabilir.
  

Bu kanun, yalnızca yapıların yenilenmesini değil, aynı zamanda şehirlerin planlı ve güvenli bir şekilde büyümesini de hedefler.

Kentsel Dönüşümde Temel Kavramlar

1. Riskli Yapı: Deprem veya diğer afetler karşısında yıkılma veya ağır hasar görme riski taşıyan binalar. Riskli yapıların tespiti, maliklerin veya ilgili kamu kurumlarının başvurusu ile yapılabilir. (Kaynak)
   

2. Riskli Alan: Afet riski taşıyan, can ve mal kaybına yol açabilecek yapılaşmanın yoğun olduğu bölgeler. Bakanlık, riskli alan ilan edilen bölgelerdeki yapıların dönüşümünü hızlandırabilir.
   

3. Rezerv Yapı Alanı: Kentsel dönüşüm nedeniyle taşınması gereken kişilere yeni konut alanı olarak tahsis edilen güvenli bölgeler.
   

4. Hak Sahibi: Kentsel dönüşüm sürecinde mülkiyet veya sınırlı ayni hakka sahip olan gerçek veya tüzel kişiler. Hak sahipleri, dönüşüm sürecinde karar alma yetkisine sahiptir.
   

5. Kamulaştırma: Üçte iki çoğunluk sağlanamayan maliklerin hisselerinin Bakanlık tarafından satın alınarak sürecin devam etmesini sağlayan hukuki mekanizma.

Kentsel Dönüşümle İlgili Diğer Mevzuat

Kentsel dönüşüm süreci yalnızca 6306 sayılı Kanun ile düzenlenmemektedir. Diğer bazı önemli yasal düzenlemeler de sürece katkı sağlar:

• 3194 sayılı İmar Kanunu: İmar planlarının hazırlanması, yapı ruhsatlandırma süreçleri ve inşaat düzenlemeleri bu kanun kapsamında ele alınır. (Kanun)
  

• 5393 sayılı Belediye Kanunu: Belediyelerin kentsel dönüşüm projelerinde rol almasını ve yetkilendirilmesini sağlar. (Kanun)
  

• 4708 sayılı Yapı Denetim Kanunu: İnşaat sürecinin güvenli bir şekilde ilerlemesini sağlamak için yapı denetim sistemini düzenler. (Kanun)

Kentsel Dönüşüm Sürecinin Önemi ve Beklentiler

Türkiye’de özellikle büyükşehirlerde yaşanan yapı güvenliği sorunları, kentsel dönüşüm sürecini kaçınılmaz hale getirmiştir. Ancak bu süreç, doğru planlanmadığında mağduriyetler yaratabilir. Önümüzdeki yıllarda kentsel dönüşüm sürecine yönelik bazı beklentiler şunlardır:

• Daha etkin hukuki koruma mekanizmalarının oluşturulması

• Finansal desteklerin artırılması ve hak sahiplerinin korunması

• Yerel yönetimlerin sürece daha aktif katılım sağlaması

Kentsel dönüşüm, yalnızca fiziksel bir yenilenme süreci değildir; aynı zamanda hukuki, ekonomik ve sosyal dinamikleri olan çok boyutlu bir dönüşüm hareketidir.

Yazının sonu... Bu yazıda verdiğimiz bilgiler hukuki mütalaa ya da tavsiye niteliği taşımamaktadır. Verilen bilgiler yazılma tarihinde tarihinde yürürlükte olan kanunlara göre verilmiş olup, sizin yazıyı okuduğunuz tarihte güncel olmayabilir!

Bu sebeple; EĞER AMACINIZ HUKUKİ YARDIM ALMAK İSE BİR AVUKATA DANIŞMANIZI TAVSİYE EDERİZ.

Ana Sayfa İletişim